Sự đa dạng trong tên gọi của di tích này phản ánh một lịch sử phong phú, nơi mà trước đây, làng xã có nhiều đình, đền, miếu, phủ được nhà vua sắc phong, cho phép nhân dân tạo dựng để thờ cúng. Trải qua những biến động của lịch sử, đặc biệt là hai cuộc kháng chiến cùng với sự tàn phá của thiên nhiên và những hiểu lầm về giá trị lịch sử, các công trình này đã bị tàn phá gần như hoàn toàn. Để tưởng nhớ công lao của các bậc tiền hiền, nhân dân làng Bái Giao đã quy tụ các bia đá, bài vị của các vị thần về khu đình thờ ngày nay, tạo thành một không gian thờ tự chung, mang tên gọi Đình - Đền - Bia ký Bái Giao.

Vị trí địa lý của di tích cũng góp phần làm nên giá trị văn hóa đặc biệt. Nằm ẩn mình trong thôn, di tích thuộc thửa đất số 520, với phía Đông giáp núi vôi xã Đông Cương, phía Nam giáp núi Đọ xã Thiệu Vân, phía Bắc giáp xã Thiệu Vân, phía Tây giáp xã Đông Lĩnh. Vùng đất này, xưa kia chia làm nhiều xứ nhỏ như Thường Cường, Huyền Bàn, Bái Úc, Đồng Sau, Xứ Quán, Giáp Phè..., mãi đến cuối triều Lê Trung Hưng mới có tên gọi thôn Bái Giao, xã Bái Giao, tổng Đại Bối, huyện Đông Sơn, phủ Thiệu Hóa. Theo lời kể của các cụ cao niên trong làng, đình được xây dựng vào khoảng thế kỷ XV trên một thửa đất rộng khoảng 700m2, địa hình bằng phẳng, cao ráo. Ban đầu, đình được làm bằng tranh, phía trước có giếng nước và ao, hai bên trồng cây cổ thụ.

Lịch sử của di tích Đình - Đền - Bia ký Bái Giao trải qua nhiều thăng trầm. Năm 1887, khi thực dân Pháp xâm lược, đình làng bị đốt phá. Đến năm 1892, nhân dân trong làng đã chung sức xây dựng lại một khu đình 5 gian bằng gỗ lim to lớn, chạm trổ điêu khắc theo kiểu kiến trúc truyền thống, cùng với một hậu cung có ngựa voi lợp ngói mũi. Tuy nhiên, đến năm 1945, khi đất nước giành được độc lập, ngôi đình lại bị ảnh hưởng trong hai cuộc chiến tranh phá hoại. Năm 1978, theo quyết định của HĐND xã, đình làng bị dỡ bỏ để xây dựng 5 phòng học cho học sinh. Mặc dù vậy, với tấm lòng yêu quê hương và tôn trọng đạo lý uống nước nhớ nguồn, nhân dân Bái Giao đã xây dựng lại một ngôi đình mới như ngày nay. Đình được thiết kế theo kiểu truyền thống bốn mái vẩy, gồm bốn hàng cột, lợp ngói mũi, cột được làm bằng bê tông cốt thép sơn đỏ.

Về mặt lịch sử văn hóa, di tích là minh chứng cho sự tồn tại lâu đời của cộng đồng dân cư trên vùng đất này, đồng thời phản ánh quá trình phát triển văn hóa vật chất và tinh thần của người dân, thể hiện qua các công trình kiến trúc như đình, đền, miếu, phủ. Bên cạnh đó, di tích còn lưu giữ những nét đẹp văn hóa tinh thần như lễ hội kỳ phúc vào mùng 10 tháng giêng và các tháng 3, tháng 9, cùng với các tập tục sinh hoạt văn hóa như đánh vật, đấu giá lợn, bổ bò, leo cầu phao lấy giải, đốt pháo bông... và phong tục thờ cúng những người có công với nước với dân. Di tích cũng giúp chúng ta hiểu biết thêm về tiểu sử của các vị thần được thờ trong làng, như Chiêu Phúc Đại Vương, Cũ Kỹ Đại Vương, Bổ Lộ Đại Vương, Dịch Tổ Đại Vương, Hiền Hựu Đại Vương, Thanh Hóa tổng binh xứ Kiều Sơn Đại Vương và hai nữ thần, thiên y thần dược, Chân Nhân tôn thần...

Mặc dù trải qua nhiều biến cố lịch sử, di tích Đình - Đền - Bia ký Thiệu Giao vẫn còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ có giá trị. Với tấm lòng yêu mến quê hương và tôn trọng đạo lý uống nước nhớ nguồn, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, chính quyền địa phương và nhân dân, du khách thập phương, đặc biệt là quần chúng nhân dân thôn Bái Giao, đã góp tiền của và công sức để tôn tạo và quy nạp khu đình. Sự chung tay này thể hiện tinh thần đoàn kết, ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của cộng đồng.

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển hiện nay, việc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích Đình - Đền - Bia ký Bái Giao càng trở nên quan trọng. Cần có những giải pháp đồng bộ, từ việc đầu tư kinh phí cho việc trùng tu, bảo dưỡng di tích, đến việc tổ chức các hoạt động văn hóa, du lịch để quảng bá giá trị của di tích đến với đông đảo công chúng. Đồng thời, cần tăng cường công tác giáo dục, nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo tồn di sản văn hóa, để mỗi người dân đều trở thành một phần của công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị của di tích Đình - Đền - Bia ký Bái Giao./.