Một trong những điểm dừng chân không thể bỏ qua là chùa Thái Bình, ngôi chùa nằm yên bình trên đất Thiệu Hợp, thuộc quần thể danh thắng Bàn A Sơn. Từ xa, ngọn núi đá Bằng Trình hiện lên sừng sững giữa màu xanh của núi rừng, tạo nên khung cảnh vừa kỳ vĩ, vừa thanh tịnh. Ngôi chùa nhỏ, cổ kính được xây dựng từ thời Lê, từng hư hại qua thời gian, đến năm 2002 mới được phục dựng trên nền cũ bằng sự chung tay góp sức của người dân và chính quyền địa phương. Tuy được xây lại, nhưng kiến trúc truyền thống vẫn được giữ gìn, tạo nên một không gian yên ả, trầm mặc như xưa.

Bước chân vào chùa, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những hiện vật cổ có giá trị lịch sử và nghệ thuật, trong đó có bốn bát hương bằng đá được chế tác công phu. Mỗi chiếc cao 35cm, đường kính miệng 20cm, cấu tạo gồm ba phần: chân đế, thân và miệng theo thế chân quỳ. Các họa tiết trang trí, hình thức thể hiện cho thấy bát hương có niên đại từ thời Lê và là minh chứng cho tay nghề điêu luyện của nghệ nhân xưa. Bên cạnh đó, các pho tượng Phật được phục dựng theo phong cách truyền thống, cùng câu đối, chuông đồng và bàn thờ tôn nghiêm khiến không gian thêm phần linh thiêng.

Chùa Thái Bình không đông đúc ồn ào mà mang đến cảm giác thanh lọc tâm hồn. Vào buổi sớm hoặc chiều tà, dễ bắt gặp hình ảnh những cụ già quét dọn sân chùa, tụng kinh; trẻ nhỏ theo cha mẹ lên chùa vui đùa… tạo nên một khung cảnh gần gũi, nhẹ nhàng. Từ chùa, du khách có thể leo lên núi Bằng Trình để chiêm ngưỡng toàn cảnh vùng đồng bằng ven sông Chu từ trên cao, đặc biệt đẹp vào lúc hoàng hôn khi trời nhuốm màu tím nhạt, gió mát rượi, mọi ưu phiền như trôi đi cùng mây trời.

Rời chùa Thái Bình, hành trình khám phá tiếp tục với đền thờ Lê Văn Hưu, danh nhân văn hóa lớn của dân tộc và là tiến sĩ khai khoa đầu tiên của xứ Thanh. Đền tọa lạc tại xã Thiệu Trung – quê hương của ông. Lê Văn Hưu sinh năm 1230, mồ côi cha từ nhỏ, được mẹ nuôi dạy và học hành dưới sự chỉ bảo của thầy đồ họ Nguyễn. Năm 16 tuổi ông được gả cho con gái thầy, và hai năm sau thi đỗ Bảng nhãn – vị Bảng nhãn đầu tiên trong lịch sử triều Trần. Không chỉ là nhà sử học đầu tiên của nước ta, ông còn là tác giả bộ "Đại Việt sử ký", nền tảng cho sử học Việt Nam về sau.

Đền thờ Lê Văn Hưu tuy không lớn nhưng hài hòa, cổ kính, từng hạng mục như cổng tam quan, sân đền, chính điện đều được chăm chút giữ gìn. Bên trong hậu cung, tượng thờ ông được đặt trang trọng giữa bàn thờ, nơi luôn có hoa tươi và hương thơm của người dân đến tưởng niệm. Năm 1990, đền được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia. Hàng năm, từ ngày 22 đến 24 tháng 3 âm lịch, nơi đây diễn ra lễ hội truyền thống với các nghi lễ tế, rước sắc trang nghiêm, thể hiện lòng biết ơn sâu sắc với bậc tiền nhân. Ngoài giá trị tâm linh, đền còn là điểm đến giáo dục truyền thống, truyền cảm hứng học tập, nghiên cứu lịch sử cho thế hệ trẻ.

Tiếp nối hành trình, du khách có thể đến đền Trà Đông, cũng tại xã Thiệu Trung – nơi tưởng niệm thiền sư Nguyễn Minh Không, người được nhân dân suy tôn là thánh y, nổi tiếng với tài chữa bệnh và công lao phát triển y học dân tộc. Đồng thời, ông còn là người khôi phục và phát triển nghề đúc đồng, tinh hoa của nền văn minh Đông Sơn. Tham quan ngôi đền và làng nghề đúc đồng Trà Đông, du khách sẽ hiểu thêm về giá trị văn hóa, nghệ thuật của những chiếc trống đồng, chuông đồng mang đậm dấu ấn dân tộc.

Không xa đó là đền thờ Nguyễn Quán Nho tại thị trấn Thiệu Hóa, nơi tưởng nhớ một đại thần thời Lê Trung hưng – người học rộng, thanh liêm, đóng góp nhiều cho triều chính và văn hóa đất nước. Đây cũng là điểm đến thu hút người dân và du khách yêu lịch sử. Ngoài ra, Thiệu Hóa còn sở hữu nhiều di tích văn hóa – tâm linh nổi tiếng khác như đền thờ Đinh Lễ, chùa Hương Nghiêm, di tích Núi Đọ – mỗi nơi đều lưu giữ câu chuyện riêng, gắn với lịch sử hào hùng và truyền thống văn hóa đặc sắc của vùng đất địa linh nhân kiệt.

Với bề dày văn hóa và chiều sâu tâm linh, các điểm đến tại Thiệu Hóa không chỉ là nơi tham quan, chiêm bái mà còn là hành trình tìm về cội nguồn, nuôi dưỡng tâm hồn, nhắc nhớ mỗi người về những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc.